Wie schrijft, die blijft!

Over de soldatenmoeder….

Ruim 55 jaar geleden nam mijn oma Anna Agatha (Antje) Grent-Laan (1895-1975) mede het initiatief om te gaan corresponderen met de vele dorpsgenoten die onder de wapenen waren geroepen en richting Indië moesten. Het was een groot gemis voor de vele ouders in het kleine West-Friese dorp Onderdijk, waar zo’n 15 gezinnen één of zelfs meerdere kinderen zagen vertrekken. Het liet een grote leemte na en er werd veel over gesproken onder elkaar. De ouders vonden steun bij elkander, doch de telecommunicatie was -zoals we ons nog allemaal kunnen herinneren- eertijds niet te vergelijken met wat het heden is. Er bestond geen mobieltje om even naar huis te bellen óf een computer, waarop je naar de andere kant van de wereld kan ,,mailen”. Afstanden betekenden een moeizaam contact, welke meestal per brief verliep of bij hoge uitzondering: een gesproken brief, maar daar hing weer een prijskaartje aan!

Doch, wat we nú weten, wisten we toen nog niet. En ook wat we nú hebben, hadden we toen niet. In die dagen moesten we het vooral doen met pen en papier en op deze wijze werd er contact gehouden met onze jongens in Indië. In het dijkdorp Onderdijk, gelegen aan de pas afgesloten Zuiderzee, was er zóveel samenhorigheid, dat mijn oma mede het besluit nam om te gaan schrijven met haar jonge dorpsgenoten. Er werd ook een maandblad opgericht, genaamd ,,de Schakel”, waarin de Indiëgangers allerlei nieuwtjes kregen te horen over het thuisfront. Geboorten, trouwen en al het andere lief en leed van het dorp werden erin gepubliceerd en opgestuurd. De dorpsgenoten kwamen bij moeder Antje nieuwtjes brengen, waarbij mijn oma dan keek of het geschikt was voor publicatie. Ze was niet direct de redactrice, doch meer een ,,schakel” en vergaarder van dorpsnieuwtjes, die de jongens in het verre vreemde land een hart onder de riem staken. Het was immer haar bedoeling de band met de dorpsgenoten in Indië zo goed als mogelijk intact te houden.

Zelf schreef ze maandelijks een artikel onder het pseudoniem ,,de soldatenmoeder”, waarbij de jongens in Indië konden gissen, wie dat nu wel was. Oma was een geboren schrijfster. Ze had echt talent en geduld om de juiste woorden op papier te zetten. Dat bleek ook wel uit het grote aantal reacties, dat ze maandelijks kreeg. Het maandblad uit Onderdijk werd namelijk ook doorgegeven aan andere Sobats en er waren nogal wat soldaten, die ook wel zin hadden om eens een brief te schrijven aan die onbekende, maar lieve en alles begrijpende soldatenmoeder. Op deze wijze kreeg mijn oma al binnen enkele maanden stapels post te verwerken. Naast haar artikel in ,,de Schakel” correspondeerde ze al spoedig met tientallen jongens in Indië. Daarbij is nooit iemand te weten gekomen wie de vrouw was met wie ze schreven.

de ontknoping

Dat onbekend willen blijven was typisch een karaktertrek van mijn oma. Ze deed de correspondentie uit liefdadigheid en vond dat haar werk niet aan de grote klok hoefde te worden gehangen. Ook al wilde ze duidelijk anders, zulks groot gebeuren kan niet tot in lengte van dagen onopgemerkt blijven.Toen de jongens na gedane, zware arbeid -vaak gebroken- terug kwamen in hun dierbare Vaderland, kregen ze in Onderdijk een warm onthaal. Zoals destijds gewoonlijk, werd de Pastoor erbij gehaald en werd er een H. Mis opgedragen uit dankbaarheid vanwege de behouden thuiskomst. Ook werden de gesneuvelden herdacht.Tijdens de laatste kerkelijke bijeenkomst, kwam tot ieders verrassing de ontknoping over de identiteit van de soldatenmoeder. Wie was die vrouw nu geweest, die alle jaren trouw en dienstbaar ,,medegevochten” had met de Sobats.Er schijnt een accoordje te zijn gemaakt tussen enkele intimi en de Pastoor om moeder op een byzondere wijze te huldigen. Ze hadden het prachtig voor elkaar. Moeder Antje was dan ook volledig verrast, toen de Pastoor in de propvolle kerk verzocht of de soldatenmoeder naar voren wilde komen om als eerste de H. Hostie in ontvangst te willen nemen. Iedereen keek elkaar aan, wie zou er naar voren komen? Er ging een licht geroezemoes door de kerk, welke verstomde toen de soldatenmoeder naar voren trad.

Het was Antje! Daar schreed waarlijk de immer trouwe Antje gedwee naar voren om ter communiebanke onderaan het altaar plaats te nemen. De overige kerkgangers stonden met open mond te kijken, dat zij die vrouw was, die zoveel had geschreven in ,,de Schakel” zonder enige bekendheid. Die zelfde dag en nog velen dagen daarna sprak men in het dorp vol lof over mijn moeder. Ze werd door velen op handen gedragen en hield ook nog lange tijd contact met niet-dorpelingen, waarmee ze had geschreven. Ook mijn moeder is door het corresponderen van haar moeder enthousiast geraakt. Zeker toen ze zag hoeveel brieven er telkens binnenkwamen met foto’s van onbekende, doch vaak mooie jongens. Ze vroeg aan haar moeder om ook te mogen corresponderen. Het antwoord luidde: ,,Natuurlijk, hoe meer, hoe liever!” en zo is ze ook actief bezig geraakt, maar daarover een volgende keer meer!

F.J.A.M. van der Helm (1956)